Cihan Erdönmez
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Cihan Erdönmez tarafından hazırlanmaktadır.
Yaşar Kemal yalnızca Türk edebiyatına değil dünya edebiyatına damga vurmuş büyük bir yazardır. Yaşar Kemal romanlarında insanın hikâyesi, parçası olduğu doğanın içerisinde yansıtılır. Yaşar Kemal yalnızca insanı değil, onu bağrından çıkaran doğayı da anlatır. Üstelik anlatılan doğa bir anlatıcının hayal dünyasındaki doğa olmaktan öte titiz bir bilim insanının gözleminden, tuttuğu notlardan süzülüp gelen doğadır adeta. Dağlar, kayalıklar, ovalar, ağaçlar, çeşit çeşit otlar, çeşit çeşit hayvanlar Yaşar Kemal’in kaleminden çıkıp bir belgesel filmi gibi gözlerinizin önüne serilir. Onları okumaz, izlersiniz sanki. Doğaya ait her bir ayrıntı, her bir detay nakış nakış işlenmiştir onun eserlerinde.
Diğer yandan, dünya edebiyatında ekokritizm (çevreci eleştiri) olarak adlandırılan ve insanın doğayı egemenliği altına alma arzusuna kafa tutan akımın henüz adı bile anılmazken, Yaşar Kemal eserlerinde çevreci eleştirinin en mükemmel örneklerini vermiş, insan-doğa ilişkisindeki çarpıklığı en yalın, fakat en güçlü şekilde gün yüzüne çıkarmıştır. Hüyükteki Nar Ağacı adlı romanında yer alan şu satırlar, yazıldığı tarih (1977) dikkate alınırsa, çevreci eleştirinin ilk örneklerinden biri sayılabilir:
“Çok kutsal ağaç vardı Çukurova’da. Buradan denize kadar nar ağacı ormanıydı Çukurova. Yaz bahar aylarında bir al çiçek açardı narlar, toprak buradan Ayas’a kadar apal kesilir, deniz gibi dalgalanırdı. Kara yılanlar sevişirdi nar çiçeklerinin altında, ocaktaki demir gibi kıpkızıl olarak. Hiç ağaç kalmadı ovada, bütün ağaçları kökten söktüler. Şimdi ne nar, ne meşe, ne karaçalı, ne çam, hiçbir ağaç kalmadı Çukurova’da, yok. Şu ovada kutsal hiçbir şey kalmadı ki nar ağacı kalsın…”
Bitkilerin özel bir yeri vardır Yaşar Kemal’in belleğinde. Çukurova’dan çıkıp dünyayı kanatlarının altına alan büyük yazar, muhtemeldir ki gidip gördüğü her yerde bitkilere özel bir önem vermiş, onları özel olarak gözlemlemiş ve eşsiz üslubuyla onları romanlarının sahnelerine kusursuzca yerleştirmiştir. Tam da doğada, gerçekte olduğu gibi.
Yaşar Kemal’in Bitkileri Sözlüğü, onun eserlerinde bazen yaygın olarak bilinen bazen de yöreye özgü adlarla geçen bitkileri tanıtmayı amaçlamaktadır. Sözlükte bitkilerin Yaşar Kemal’in eserlerinde kullanılışına ilişkin örneklerin ardından onların yaygın adları, halk dilindeki değişik adları, bilimsel adları ve İngilizce karşılıkları verilmiş, temel morfolojik özellikleri ile dünya üzerindeki doğal yayılışları aktarılmıştır. Ayrıca söz konusu bitkilerin değişik kullanım alanları (peyzaj düzenleme, mutfak kültürü, tıbbi tedavi vb.) vurgulanmış, değişik morfolojik özelliklerini (çiçekli, tohumlu vb.) yansıtan görsellerle sözlük desteklenmiştir.
